30 Μαρτίου, 2011

Έδοξέ μοι ...

στον Ν.Κ

Πανεπιστημιακή αίθουσα. Τελευταίο μάθημα Κβαντικής Χημείας σε τριτοετείς. Ο καθηγητής αφού ευχαριστεί τους ακροατές του για την προσοχή τους, στέκεται για λίγο, τους κοιτά και ρωτά (δείχνοντας στον πίνακα): "Τα πιστεύετε όλα αυτά;" Από κάτω αμήχανα βλέμματα, ψίθυροι, αλλά καμία απάντηση. Αυτός προχωρά ένα βήμα πιο πέρα: "Γιατί εγώ δεν τα πιστεύω." Τώρα οι ψίθυροι δυναμώνουν, στα μάτια η αμηχανία δίνει τη θέση της στην έκπληξη. Αυτός απτόητος (με το ματάκι παιγνιδιάρικο, που λέει κι ο ποιητής) συνεχίζει: "Εγώ πιστεύω μόνο στον Ιησού Χριστό." Ε! αυτό τους αποτέλειωσε. Η έκπληξη έγινε ταραχή, τα μάτια γούρλωσαν, οι ψίθυροι κόπηκαν μεμιάς. Αυτός καλημέρισε και έφυγε.
Σε ακροατήριο θετικής επιστήμης είχαν ξεστομιστεί δύο απαγορευμένες λέξεις από το πιο απρόσμενο στόμα "Δεν τα πιστεύω" (χωρά η πίστη στα πορίσματα της επιστήμης;) και "Ιησούς" (κύριε καθηγητά εσείς; ένας θετικός επιστήμονας;) Ο αφελής επιστημονισμός των φοιτητικών μυαλών κτύπησε συναγερμό.

"Πιστεύω" ή "γνωρίζω";

Αν ζούσαμε πριν εκατό χρόνια θα λέγαμε το δεύτερο. Τότε που το αντικείμενο ετίθετο ως ανεξάρτητο από το υποκείμενο, μέσα σε ένα σύστημα αναφοράς που ισχύει για όλους και στερείται μυστηρίου, που μπορούσαν να του αποδοθούν αδιαμφισβήτητες και μονοσήμαντες κατηγορίες, (η ταυτότητα, η αιτιότητα, η υπόσταση). Η ιστορία της επιστήμης ανέδειξε αυτή τη γνώση σε μια μεγάλη, γόνιμη μεν, αυταπάτη δε.

Σήμερα όμως; "Το παρατηρούμενο είναι προϊόν της αλληλεπίδρασης παρατηρητή και παρατηρήσιμου". Είναι η εποχή της ριζικής ενδεχομενικότητας των κανονικοτήτων της φυσικής πραγματικότητας. Αυτό που έχει θεμελιώδη σημασία είναι η "ενέργεια παρατήρησης", δηλαδή μια ενέργεια του νου. Όπως είπε και κάποιος σοφός "αυτό ισοδυναμεί με την εξήγηση ενός αινίγματος με ένα μυστήριο".

Το κβαντικό παράδοξο του Ζήνωνα:
"Όταν πραγματοποιούμε συνεχείς μετρήσεις σε ένα ασταθές σύστημα, τότε η πιθανότητα να μεταπέσει από μια διηγερμένη κατάσταση σε μια χαμηλότερη μηδενίζεται." Κάθε μέτρηση που εκτελούμε μηδενίζει το ρολόι του.


Ιδού μια πρόσφατη συνέπεια.
"Once we determine our current state by observations, have we reset the clock? If so, as incredible as it may seem, our detection of dark energy may have reduced the life expectancy of our universe." (Prof Lawrence Krauss) http://www.newscientist.com/channel/fundamentals/
mg19626313.800-has-observing-the-universe-hastened-its-end.html

Μπορούμε λοιπόν να μιλάμε γι αυτό το μοναδικό υπερφαινόμενο, το σύμπαν στο σύνολό του, αφού θα χρειαζόταν να εντάξουμε καθ' ολοκληρίαν σ' αυτό τον παρατηρητή για τον οποίο υπάρχει το φαινόμενο; Μπορούμε να διατηρήσουμε στο επίπεδο αυτό το χωρισμό ανάμεσα σε αντικείμενο και νόμο;



Για να γυρίσουμε στο σεβαστό καθηγητή. Η ερώτησή του αποκατέστησε, παιχνιδιάρικα, την "παλιά" σύνδεση που τόλμησαν να θεωρήσουν ότι είχαν τελειώσει μαζί της: το πρόβλημα της εγκυρότητας των επιστημονικών "γνώσεων" δεν είναι επιστημονικό πρόβλημα, αλλά φιλοσοφικό. Στις κοσμολογικές διαμάχες ξαναβρίσκουμε τις "παλιές" αναφορές της κλασικής φιλοσοφίας για το θεμέλιο της ενότητας της εμπειρίας, την ενικότητα του κόσμου και τη δυνατότητα να σκεφθούμε πάνω σε αυτόν.


Έδοξέ μοι...